Veranderen in 2015: wat is jouw stip aan de horizon?

Veranderen… hoeveel is er al niet over geschreven. Een kijkje op internet neemt je mee langs vele methodieken en zienswijzen, van JUMP naar Change Mapping naar Kleurendenken naar Appreciative Inquiry. Het gaat dan meestal om organisatie- of cultuurverandering. In deze blog wil ik het persoonlijk houden. In de hoop jou te inspireren probeer ik de volgende vraag te beantwoorden: Wat zijn nu essentiële voorwaarden om je eigen gedrag succesvol te veranderen?

Intrinsieke motivatie

In mijn ogen begint alle verandering, ook die in organisaties, bij het individu. Een koersverandering in een organisatie die ‚van bovenaf’ wordt ingegeven, zal alleen succesvol zijn als de individuele medewerkers zelf iets willen veranderen. Vanuit het oude denken wordt dit gegeven in mijn ogen nogal onderschat. Sterker nog, veel change agents gaan eraan voorbij; ze zetten een koers uit, starten het proces en nemen de onrust die bij medewerkers ontstaat voor lief. De communicatie wordt goed voorbereid, maar men vergeet een cruciaal aspect: medewerkers vooraf bij de gewenste verandering betrekken. Vaak wordt dat gezien als lastig of onnodig. Terwijl daar nu juist het verschil zit tussen het jammerlijk mislukken en het glansrijk slagen van een verandertraject. In mijn eigen werkende leven heb ik een aantal keer meegemaakt dat er een nieuwe visie of koers werd geïntroduceerd, gepaard met hippe slogan en dito kernwaarden. Muismatten, kubussen en posters werden uitgedeeld. Daarna was het weer stil. Hoeveel er nu daadwerkelijk veranderde door deze acties? Ik vrees weinig.

Als het gaat om een verandering die jij persoonlijk wilt realiseren, dan gaat het mis wanneer je vindt dat je moet veranderen. Bijvoorbeeld omdat je omgeving (lees: partner, goede vriend, vader of moeder, baas) dit graag wil. Of omdat je jezelf vergelijkt met anderen en vindt dat je je moet aanpassen. De wens om te veranderen komt dan niet van binnenuit. Dit is gelijk de eerste en essentiële voorwaarde voor een succesvolle verandering: je moet het echt, met heel je hart, willen. Dat geldt zowel voor veranderingen in je persoonlijke als in je werkende leven.

De stip aan de horizon

Wat maakt nu dat je vanuit een intrinsieke motivatie wilt veranderen? Dit heeft met meerdere aspecten te maken. Belangrijk is om te kijken naar een stukje psychologie achter deze vraag. Uit onderzoek blijkt dat mensen extreem veel weerstand hebben tegen verandering. Zelfs als ze daar uiteindelijk gelukkiger door worden. Verandering vraagt namelijk van ons dat we tijdelijk in onzekerheid leven. Misschien zijn we niet blij met ons huidige leven, we weten in ieder geval waar we aan toe zijn. Hoe meer we ’lijden’, des te meer gedreven we worden de stap naar onzekerheid te wagen. En we zullen ons meer en meer eerlijk durven afvragen: Waarom gebeurt me dit steeds? Hoe kan ik ervoor zorgen dat het in de toekomst echt anders wordt? Als je helemaal helder hebt waar je nu in de kern last van hebt, word je ontvankelijker voor verandering en kun je een gewenst toekomstbeeld gaan schetsen: de welbekende stip aan de horizon. Dit is daarom een tweede motor voor verandering: als je je droombeeld weet te verankeren, wordt verandering intrinsiek mogelijk.

Terugkijkend op mijn eigen veranderproces, was ik er klaar voor om ontslag te nemen, omdat ik te lang in een omgeving zat waar ik vakinhoudelijk niet thuishoorde. Op het moment dat ik voor de zoveelste keer vanuit een leuk en uitdagend project werd geplaatst op een -voor mij- lastig en methodologisch onderzoeksproject, voelde ik in alle vezels van mijn lichaam weerstand. Niet tegen verandering, maar tegen blijven waar ik zat. Inmiddels was mijn stip aan de horizon helder. Ik was volledig klaar voor de verandering en de onzekerheid die daarmee gepaard zou gaan.

Experimenteren, leren en realiseren

Oké, je wilt echt van binnenuit veranderen en je hebt een motiverende stip aan de horizon geplaatst. Hoe verder? Het antwoord is simpel: je gaat het doen. Hoe simpel het ook lijkt, hier gaat het in veel gevallen alsnog mis. Twee belangrijke issues komen daarbij boven: wat ga je dan precies doen? Hoe zorg je ervoor dat je de discipline behoudt om door te zetten? De eerste vraag heeft te maken met focus en het zo concreet mogelijk uitwerken van de dingen die je anders wilt gaan doen. Mij heeft het enorm geholpen om keuzes te maken waar ik me in mijn onderneming nu wel en niet op ga richten. Door daar vervolgens concrete doelen aan te koppelen kreeg ik de houvast en de motivatie om in actie te komen.

De tweede vraag is een lastige. Die discipline… hoe verleidelijk is het voor mij soms om toch weer op zoek te gaan naar een vaste baan. Of op een andere manier te zoeken naar veiligheid. Ik moet echt leren om met de onzekerheid om te gaan. Dat lukt me steeds beter, maar alleen omdat ik doorzet. Overigens, het is niet goed of fout als je onderweg besluit om een andere actie te nemen dan je had voorgenomen. Door dingen anders te gaan doen, experimenteer je in feite met je nieuwe gedrag. Je ziet dat sommige dingen aanslaan en dat andere dingen mislukken. Soms komen verrassende dingen op je pad die je niet had voorzien. Je gaat leren wat bepaalde acties je opleveren. Belangrijk is, dat je steeds teruggaat naar jouw toekomstbeeld en afweegt wat wel en niet bijdraagt. Soms betekent het dat je bepaald gedrag moet volhouden, net zolang tot jouw hersenen het gaan zien als ‚gewoontegedrag’. Studies van de Amerikaanse hoogleraar John Norcross wijzen uit dat dit gemiddeld 90 dagen duurt. Zodra je hersenen het herkennen als gewoonte, dan gaat het beklijven en mag je stellen dat je jouw gedrag op dat punt succesvol hebt veranderd.

Het kan echt!

Bovenstaande is deels eigen inzicht en ervaring, deels literatuurstudie. Toen ik een paar weken geleden in gesprek raakte met Hans van der Loo en zijn boek las, zag ik zoveel herkenning, dat ik enthousiast raakte over zijn veranderaanpak. Gedragsverandering binnen 90 dagen is echt mogelijk. Veel verandertrajecten binnen organisaties duren maanden, soms jaren. Consultants verdienen daar goed geld aan. Van der Loo toont, mede met behulp van de studie van Norcross, aan dat het sneller kan. Het is dan wel noodzakelijk dat je vijf cruciale stappen doorloopt met de daarbij behorende interventies. Daarvoor verwijs ik graag naar zijn boek (Vaart maken) en zijn artikelen hierover. Voor mij persoonlijk betekent mijn ontmoeting met van der Loo een mooie nieuwe stap: ik voeg me bij zijn team om deze veranderaanpak binnen organisaties te helpen realiseren.

Veranderen, het kan dus echt, en dat geldt ook voor jou. Wat voor verandering het ook is: verzeker jezelf ervan dat je deze echt vanuit je hart wilt, zorg dat je een verleidelijke stip aan de horizon zet en koppel er concrete doelen (met nieuw gedrag) aan. Ga dan zo snel mogelijk in de actiemodus en vind uit wat wel en niet werkt. En niet onbelangrijk: zet door. Tenminste 90 dagen. Internaliseer jouw nieuwe gedrag, zodat jouw hersenen dit als ‚gewoonte’ gaan herkennen. Ik wens je veel succes.